''To Laouto tou Pappou'' (Grandpa's Lute) is a project that emerged as an idea in 2021 and was implemented in 2022 receiving a scholarship from GEMA within the framework of Neue Start Kultur.
This project is different from anything I've done so far mainly because of its emotional value and then because of the different musical approach I followed in it.

It's all about the Lute of my grandfather, my mother's father, musician and craftsman of another era and culture.
His name was Alexios Fakos. He was born in 1925 in Marmara, Ioannina and learned Clarino from his father Vassilios Fakos from Veltsista, Ioannina. In Marmara, in the village where we spent our summers during our childhood with our grandparents, we learned what it means to really live. Away from "Civilization" and amenities. There we had the chance to live up close to ''Mastralexis'', who managed to create whatever he had in mind, from a small work of art to an entire building, despite the lack of means. There was nothing he could not do. As a musician of that time, however, he managed to create not only his own instruments (such as his formidable clarinets) but the tools he needed as well. He also made guitars and greel lutes. One of these instruments came into my hands a few years ago…

After my father's death, I found at home the instruments he had left behind. One of them was this Lute made by my grandfather many decades ago. It wasn't in a good condition and needed a lot of care to recover. One of the best Greek luthiers, Takis Vergetis, took care of the instrument and brought it to its original form, exactly as Mastralexis made it decades ago. I thank the Guitar doctor and brother Markos Galantis for the advice and guidance. A big thank you goes to the other Luthier and friend George Kesisoglou for taking care of the instrument here in Berlin.
After 8 months of restoration I received the instrument and started playing the first notes. The sound of it took me back to our childhood. A very special instrument with a unique sound of another Era, that someone really needs strong hands to ''tame it''. This special sound combined with the feeling that it is my grandfather's Lute, automatically gave birth to melodies. In my spare time I played with it and wrote these melodies, clearly influenced by the memories of my childhood as well as later influences from my father and my musical experiences travelling and performing all over Greece. Simple melodies that were played on Greek scales, with the harmony oscillating between East and West. Rhythms alternating mainly by geographical and cultural criteria, connected either with the sound of the traditional way, we used to hear growing up, or having a more modern playful approach. Always trying though, not to lose the character and main purpose of the project.
As for the orchestration, it could have been done in many ways but I did not want to do anything pretentious. Each song has its own character. The whole process was spontaneous and wherever the music led me I followed. I preffered to catch the emotional vibe of each moment than trying to play perfect. As the melodies came out spontaneously, so they were written.

I think that if my grandfather had the chance to travel as much as I did, he would have clearly written a lot more than these melodies. Unfortunately, he did not make it. Holding his lute in my hands, however, felt like someone telling me what to play. Trying to explain how music comes from within us, most of the time, we could say that our inspiration comes from afar and we simply translate it into notes. When the melodies come out effortlessly, it 's like someone is dictating them to you.
Metaphysical or not, I just felt the need to record this instrument, and honor ''Mastralexis'' for his personality and greatness. He lived in an era that cannot be compared to the present day and as this was the case with many other notable but unknown heroes of the time, his recognition was trapped in the narrow limits of his village.
So it's now time for my grandfather's Lute to be heard by a wider audience.
Dedicated to Alexios Fakos 1925-1989.

(lyrics written for him)
Where there was joy and celebration,
There he was flying like the Eagle,
to play his Clarinet,
and make the feast grow
while singing and dancing,
we watched the night turning to day.


Το Λαούτο του Παππού, είναι ένα project που προέκυψε σαν ιδέα το 2021 και υλοποιήθηκε το 2022 λαμβάνοντας υποτροφία από την GEMA στα πλαίσια της Neue Start Kultur.

Είναι κάτι διαφορετικό από οτιδήποτε έχω κάνει ως τώρα κυρίως λόγω της συναισθηματικής αξίας του και έπειτα λόγω της διαφορετικής μουσικής προσέγγισης που ακολούθησα στο project.

Όπως το λέει και ο τίτλος του άλμπουμ, το project αφορά το Λαούτο του παππού μου, πατέρα της μητέρας μου, μουσικό και μάστορα μιας άλλης εποχής και κουλτούρας.

Το όνομα του Αλέξιος Φάκος. Γεννήθηκε το 1925 στα Μάρμαρα Ιωαννίνων και έμαθε Κλαρινο από τον πατέρα του Βασίλειο Φάκο από την Βελτσίστα Ιωαννίνων. Στα Μάρμαρα, στο χωριό που περνούσαμε τα καλοκαίρια μας στα παιδικά μας χρόνια με τον παππού και τη γιαγιά, μάθαμε τι σημαίνει να ζεις. Μακρυά από τον «πολιτισμό» και τις ανέσεις. Εκεί ζήσαμε από κοντά τον Μαστραλέξη με τα πενιχρά μέσα της εποχής, να δημιουργεί ότι έβαζε στο μυαλό του, από ένα μικρό έργο τέχνης μέχρι ένα ολόκληρο οικοδόμημα. Δεν υπήρχε κάτι που δεν μπορούσε να φτιάξει. Σαν μουσικός της εποχής εκείνης όμως κατασκεύαζε από τα ίδια του τα εργαλεία μέχρι διάφορα μουσικά όργανα όπως τα τρομερά κλαρίνα του. Έφτιαξε όμως και Κιθάρες και Λαούτα. Ένα από αυτά ήρθε και στα χέρια μου πριν λίγα χρόνια…

Μετά το θάνατο του πατέρα μου βρήκα στο σπιτι τα όργανα που του είχαν μείνει. Ένα από αυτά ήταν κι αυτό το Λαούτο κατασκευασμένο από τον παππού πριν πολλές δεκαετίες. Ήταν παρατημένο γενικά και ήθελε φροντίδα για να επανέλθει. Ένας εκ των κορυφαίων οργανοποιών o Τάκης Βεργέτης, ανέλαβε να φροντίσει το όργανο και να το φέρει στην αρχική του μορφή όπως ακριβώς το είχε κατασκευάσει ο Μαστραλέξης. Να είναι καλά ο άλλος γιατρος των εγχόρδων και αδελφικός μου φίλος Μάρκος Γαλαντής για την συμβουλή και καθοδήγηση. Ένα μεγάλο ευχαριστώ και στον άλλον γιατρό, μάστορα και φίλο Γιώργο Κεσίσογλου για την φροντίδα του οργάνου εδώ στο Βερολίνο.

Όταν μετά από 8 μήνες φροντίδας παρέλαβα το όργανο και άρχισα να παίζω τις πρώτες νότες ο ήχος του με ταξίδεψε στα παιδικά μας χρόνια. Ιδιαίτερο όργανο παλιάς λογικής ηπειρώτικο λαούτο, με ήχο δικό του και θέλει χέρια που λέμε για να το κουμαντάρεις. Όμως ο ιδιαίτερος ήχος του σε συνδυασμό με την αίσθηση ότι είναι το Λαούτο του παππού, γέννησε αυτόματα μελωδίες. Στον ελεύθερο μου χρόνο έκατσα και έγραψα αυτές τις μελωδίες επηρεασμένες σαφώς από τις μνήμες εκείνης της εποχής αλλά και μεταγενέστερα ακούσματα από τον πατέρα μου καθώς και τα χιλιόμετρα στα μουσικά δρώμενα της Ελλάδας. Μελωδίες απλές πάνω στους δρόμους μας, με την αρμονία να ταλαντεύεται μεταξύ Ανατολής και Δύσης και τους ρυθμούς να εναλλάσσονται κυρίως με γεωγραφικά και πολιτιστικά κριτήρια, άλλοτε συνδεδεμένα με το ηχόχρωμα της παράδοσης που γνωρίσαμε μεγαλώνοντας σε αυτό τον τόπο και άλλοτε με μια πιο μοντέρνα παικτικά προσέγγιση χωρίς όμως να χάνει τον χαρακτήρα του το project.

Ενορχηστρωτικά το κάθε κομμάτι θα μπορούσε να έχει γίνει με πολλούς τρόπους. Δεν θέλησα να κάνω όμως κάτι επιτηδευμένο. Κάθε ένα έχει το δικό του χαρακτήρα. H όλη διαδικασία ήταν αυθόρμητη και όπου με οδηγούσε η μουσική πορευόμουν, προτιμώντας να καταγράψω περισσότερο την συναισθηματική φόρτιση της κάθε στιγμής. Την αλήθεια της στιγμής. Η «τελειότητα» δεν υπήρξε ζητούμενο. Όπως βγήκαν, έτσι γραφτήκαν.

Θεωρώ ότι αν ο παππούς είχε ταξιδέψει όσο εγώ θα είχε σαφώς γράψει αρκετές περισσότερες από αυτές τις μελωδίες. Δυστυχώς όμως δεν τα κατάφερε. Κρατώντας το Λαούτο του στα χέρια μου όμως ήταν σαν κάποιος να μου έλεγε τι να παίξω. Αν προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε πως η μουσική πηγάζει από μέσα μας, τις περισσότερες φορές, θα λέγαμε ότι η έμπνευση μας επισκέπτεται από μακρυά και εμείς απλά την μεταφράζουμε σε νότες. Όταν βγαίνουν οι μελωδίες αβίαστα, είναι σαν κάποιος να σου τις κάνει ανάγνωση. Είτε μεταφυσικά είτε όχι, εγώ θέλησα απλά με πολύ αγάπη να ακουστεί αυτό το όργανο του Μαστραλέξη για να τιμήσουμε την προσωπικότητα και το μεγαλείο του τουλάχιστον ως οργανοποιού. Έζησε σε μια εποχή που δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή και όπως συνέβαινε με πολλούς άλλους αξιόλογους, αλλά αγνώστους ήρωες της εποχής, η αναγνωρισημότητα του ήταν εγκλωβισμένη στα στενά πλαίσια του χωριού του. Το Λαούτο του παππού μου λοιπόν ήρθε η ώρα να ακουστεί και σε ευρύτερο κοινό.


Αφιερωμένο στον Αλέξιο Φάκo 1925-1989.

Όπου χαρα, όπου γιορτή,
σαν τον Αετό πετούσε εκεί,
να παίξει το Κλαρίνο του,
το γλέντι να φουντώσει
και με τραγούδι και χορό,
να νυχτοξημερώσει
(στίχος γραμμένος για τον ίδιο)